 Á gamlársdag 2020 fundust nokkrar dauðar hnífskeljar (Ensis sp.) í fjöru í Hvalfirði og skömmu síðar fann Guðni Magnús Eiríksson líffræðingur lifandi eintak í fjörunni við ósa Hafnarár í mynni Borgarfjarðar. Ljóst er að hér er um nýjan landnema að ræða, en áður höfðu tvö eintök af fáfnisskel (Ensis magnus), fundist dauð í fjöru við Lónsfjörð árið 1957. Í millitíðinni hefur ekkert til hnífskelja spurst hér á landi. Sex tegundir hnífskelja hafa fundist í norðanverðu Atlantshafi. Samlokurnar eru langar og mjóar og skelbrúnirnar hnífbeittar. Þær líkjast helst gamaldags rakhnífum og þaðan er enska heitið „razor clams" einmitt komið. Hnífskeljar geta orðið 20 cm langar og þykja hnossgæti. Með erfðagreiningu hefur nú verið staðfest að nýi landneminn tilheyrir tegundinni Ensis terranovensis, sem nefnd hefur verið sindraskel, en þeirri tegund hefur nýlega verið lýst í fyrsta sinn og hefur hún aðeins fundist við Nýfundnaland til þessa. Flutningur sjávarlífvera af manna völdum út fyrir náttúruleg heimkynni sín og inn á ný svæði verður sífellt algengari. Oftast berast þær áfastar skipskrokkum eða með kjölvatni skipa. Á Líffræðiráðstefnuni sem haldin var 14.-16.október var segt frá fundi sindraskeljar hér við land, en rannsókn á tegundinni er samvinnuverkefni Náttúruminjasafns Íslands, Hafrannsóknastofnunnar, Anishinabek/Ontario Fisheries Resource Centre, Matís og Náttúrustofu Suðvesturlands. Sterkar líkur eru á því að sindraskelin hafi borist til Íslands með kjölfestuvatni flutningaskipa frá austurströnd Norður Ameríku, mögulega fyrir 5 til 10 árum. Nái framandi tegundir að festa sig í sessi á nýjum slóðum geta þær í sumum tilfellum valdið skaða á lífríkinu sem fyrir er. Vöktun sindraskelja er því mikilvæg. Finni fólk eintök af eggskel er það hvatt til að hafa samband við Náttúrustofu Suðvesturlands, natturustofa@natturustofa.is.
0 Comments
Starfsmenn Náttúrustofunnar og Rannsóknaseturs HÍ á Suðurnesjum fóru í gær með nemendur á þriðja ári í líffræði við Háskóla Íslands í sýnatökur á Sundin við Reykjavík. Sjóferðin er hluti af fjölbreyttu og umfangsmiklu vettvangsnámskeiði í vistfræði. Þetta er fimmta árið sem nemendum hefur boðist að fara á sjó með okkur. Fá nemendurnir innsýn í rannsóknarvinnu okkar og fá kost á að læra réttu handtökin. Gerast nemendur í vettvangsnámskeiðinu því þáttakendur í mikilvægri vöktun á stofnbreytingum á hinum nýja landnema grjótkrabba. Nemendur fengu fínasta veður og stóðu sig með mikilli prýði. Við fengum skemmtilega heimsókn til okkar í gær. Ríkistjórnin var í formlegri heimsókn um Suðurnesin og leit við hjá okkur og kynnti sér þá fjölbreyttu rannsókna- og fræðslustarfsemi sem á sér stað á Garðvegi 1. Grein okkar Native vs. non-indigenous macroalgae in Iceland: The state of knowledge er nú komin út í vísindaritinu Regional Studies in Marine Science. Eins og titill greinarinnar gefur vísbendingu um fjallar hún um núverandi vitneskju okkar á innlendum og framandi stórþörungum við Ísland. Nálgast má greinina með því að smella á myndina hér að neðan:  Í nýjasta hefti Marine Ecology Progress Series er afurð samstarfs Náttúrustofunnar í verkefnin Seatrack á fæðuatferli toppskarfa að vetri. Nálgast má greinina með því að smella á myndina hér að neðan:  Ágrip: Tegundir sem verpa á háum breiddargráðu standa frammi fyrir verulegri áskorun um að lifa veturinn af. Slíkar aðstæður eru sérstaklega erfiðar fyrir dægurtegundir eins og sjóflugla, með jafnheitt blóð, sem lifa á sjó. Því er vert að spyrja til hvaða atferlisfræðilegu aðferða slíkar tegundir taka til að hámarka lífslíkur sínar. Í rannsókninni prófuðum við þrjár tilgátur fyrir slíkar tegundir: (1) þær flytjast á lægri breiddargráður til að nýta lengri daglengd (elta sólina), (2) þær nærast á nóttunni eða (3) þær halda sig á góðum fæðulendum til að lágmarka tíma við fæðunám ("veislutilgátan"). Í rannsókninni könnuðum við vetrarfar- og fæðuatferli toppskarfa frá 6 sjófuglabyggðum, allt frá tempraða beltinu norður að heimskautsbaug, með hnattritum sem settir voru út á 11 ára tímabili. Við fundum vísbendingar um sóleltandi, þar sem far suður á bóginn var að meðaltali mest meðal fugla frá hærri breiddargráðum. Þeir toppskarfar sem halda sig á norðlægum breiddargráðum yfir veturinn nýta sér hins vegar hin löngu ljósaskipti til fæðunáms, þ.e. þegar sólar nýtur ekki við og sleppa við að nærast á nóttinni. Á lægri breiddargráðum voru litlar vísbendingar um að einstaklingar stunduðu far suður og þeir virtust fá næga dagsbirtu til að sinna fæðunámi, þeir þurftu því hvorki að nýta sér ljósaskiptin né næturnar til fæðunáms. Engar vísbendingar um að fæðunámstími væri lægstur á hærri breiddargráðum, eins og spáð var í veislutilgátunni. Niðurstöður okkar benda til þess að toppskarfar noti mismunandi aðferðir til fæðunáms til að lifa veturinn af út frá birtutíma yfir útbreiðslusvæði sitt. Rannsókn okkar varpar ljósi á gildi þess í rannsóknum að bera saman gögn úr mörgum sjófuglabyggðum við prófanir á lykiltilgátum til að skýra seiglu stofna sjófuglategunda sem eiga sér stað á stórum landfræðilegum skölum.
Í gær var farið í fyrri ferð hinnar árlegu bjargfuglavöktunar á Suðurnesjum. Krýsuvíkurberg er í dag eina fuglabjargið sem vaktað er á suðvesturhorninu og er jafnframt það langstærsta, en áður var einnig talið í Valahnúk, Hafnabergi og Hólmsbergi, Vöktunin gengur þannig fyrir sig að teknar eru myndir á föstum sniðum og út frá myndunum er skráður fjöldi rituhreiðra, fýlssetra og svartfugla. Einnig er talinn fjöldi svartfugla á sjó á staðnum til að finna út hlutfall tegunda sem sjást á myndunum. Farið er aftur seinna á varptíma til að áætla varpárangur hjá ritu og er hann áætlaður á staðnum. Bjargfuglavöktunin fer fram víðsvegar um land í samstarfi við aðrar náttúrustofur og hefur Náttúrustofa Norðausturlands nú yfirumsjón með verkefninu. Ánægjulegt að segja frá því að í maí síðastliðnum fjölgaði heldur betur í starfsliði Náttúrustofunnar. Þau Ólafur Páll Jónsson jarðfræðingur og Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir líffræðingur hófu þá störf á stofunni. Þau Óli og Sæunn vinna að fjölbreyttum verkefnum stofunnar og má þar nefna Vöktun náttúruverndarsvæða, Úttekt á ferðamannastöðum á Reykjanesskaga, vöktun á framandi tegundum, fiðrilda- og fuglavöktun. Við bjóðum þau Óla og Sæunni hjartanlega velkomin til starfa.  Sæunn og Óli við Krýsuvíkurberg. Fimmtánda vöktunarár grjótkrabba í Faxaflóa er nú hafið. Náttúrustofan og Rannsóknasetur HÍ á Suðurnesjum halda utan um vöktunina. Byggist vöktunin á gildruveiðum fullorðinna krabba og eins á svifsýnatökum með háfum til að fylgjast með fjölda lirfa í uppsjó. Ljóst er á gildruveiðum að grjótkrabbinn er hvergi að gefa eftir og er sem fyrr ráðandi í afla, með yfir 90% í aflahlutdeild. Sýkingarhlutfall er sem fyrr hlutfallslega hátt og unnið er að því í samstarfi við sérfræðinga á Keldum að greina hvað henni veldur. Hér að neðan má sjá myndir úr fyrsta leiðangri þessa vöktunarárs. Verkefnið Vöktun náttúruverndarsvæða var formlega kynnt við Vífilstaðavatn þann 1. júní síðastliðinn. Gott er að vekja athygli á þessu brýna verkefni sem nær til náttúruverndarsvæða um land allt. Vöktunin er samstarfsverkefni Náttúrufræðistofnunar Íslands, náttúrustofanna átta og umsjónarstofnana friðlýstra svæða. Umhverfisráðherra kynnti verkefnið fyrir viðstöddum auk þess sem eitt þeirra fjölmörgu verkefna sem um ræðir, Rannsókn á áhrifum umferðar manna á varpárangur flórgoða, var kynnt af Sindra Gíslasyni forstöðumanni Náttúrustofu Suðvesturlands. En það tiltekna verkefni er unnið í samstarfi tveggja náttúrustofa, Náttúrustofu Suðvesturlands og Náttúrustofu Norðausturlands. Fréttastofa RÚV var á staðnum og tók viðtal við umhverfisráðherra og Sindra um verkefnið. Sjá má fréttina með því að smella á myndina af flórgoðaparinu hér að neðan.  Hér að neðan má svo sjá nokkrar myndir sem Sigríður Halldórsdóttir, aðstoðarmaður ráðherra tók á kynningunni við Vífilstaðavatn. Náttúrustofuþing verður haldið fimmtudaginn 29. apríl, kl. 13:00-15:15. Í ár verður þingið haldið rafræn og er það í fyrsta skipti, allir velkomnir. Spennandi daskrá verður að vanda. Tengjast má þinginu með því að smella á dagskránna hér að neðan.  |
Náttúrustofa SuðvesturlandsFréttir af daglegri starfsemi stofunnar Archives
October 2021
Categories |
RSS Feed
