|
Ljósop í samvinnu við KAMfilm hafa framleitt 6 stutta þætti, hver um 10 mínútur að lengd sem fjalla um áhrif loftlagsbreytinga á sex mismunandi hluta af náttúru Íslands (gróðurfar, fuglar, spendýr, smádýr, vatnalíf og framandi ágengar tegundir). Eru þeir ætlaðir til kennslu og almennrar fræðslu. Þættirnir eru unnir með styrk frá Loftlagssjóði og með aðstoð og í samvinnu við Náttúrufræðistofnun. Hér að neðan má sjá þáttinn um framandi ágengar tegundir, en meðal þeirra sérfræðinga sem rætt er við þar eru þau Joana og Sindri starfsfólk Náttúrustofunnar. Stórvinir okkar þeir Erling Ólafsson og Matthías Alfreðsson skordýrafræðingar á Náttúrufræðistofnun litu við í vikunni. Alltaf tilhlökkun að fá þá félaga í hús í árlegu heimsókn þeirra að greina fiðrildaafla ársins hjá okkur úr Norðurkoti. Aflinn í ár var heldur rýrari hjá okkur en oft áður og fór tímabilið seint af stað eins og víða annars staðar á landinu. Í ár bættist við ein tegund fiðrilda fyrir vöktunarstöðina okkar í Norðurkoti og er heildarfjöldi fiðrildategunda þar nú kominn í 41 tegund, auk fjögurra tegunda vorflugna. Nýjast viðbót fiðrilda við listann er hringygla (Mniotype adusta), en hún hefur fundist víða um landið og er algengust fyrri part sumars. Nánari upplýsingar um hringyglu og önnur fiðrildi á Íslandi má finna á Skodýravef Náttúrufræðistofnunar Íslands. Við fengum heldur betur góða heimsókn í vikunni þegar félagarnir Jón S. Ólafsson vatnalíffræðingur á Hafrannsóknastofnun og Dave Morritt sjávarlíffræðingur og prófessor við Royal Holloway - University of London litu við hjá okkur. Dave dvaldi um tíma hér á Garðvegi 1 í Sandgerði árið 1999. Hann stundaði þá rannsóknir á hinni framandi tegund fitjafló með Agnari Ingólfssyni prófessor í vistfræði við Háskóla Íslands. Dave hefur í gegnum sinn starfsferil til að mynda mikið unnið með framandi tegundir og var því einkar áhugasamur um að kynna sér starfsemina hjá okkur. Við þökkum þeim Jóni og Dave fyrir heimsóknina og er aldrei að vita nema heimsóknin leiði af sér samstarf í framtíðinni.   Á gamlársdag 2020 fundust nokkrar dauðar hnífskeljar (Ensis sp.) í fjöru í Hvalfirði og skömmu síðar fann Guðni Magnús Eiríksson líffræðingur lifandi eintak í fjörunni við ósa Hafnarár í mynni Borgarfjarðar. Ljóst er að hér er um nýjan landnema að ræða, en áður höfðu tvö eintök af fáfnisskel (Ensis magnus), fundist dauð í fjöru við Lónsfjörð árið 1957. Í millitíðinni hefur ekkert til hnífskelja spurst hér á landi. Sex tegundir hnífskelja hafa fundist í norðanverðu Atlantshafi. Samlokurnar eru langar og mjóar og skelbrúnirnar hnífbeittar. Þær líkjast helst gamaldags rakhnífum og þaðan er enska heitið „razor clams" einmitt komið. Hnífskeljar geta orðið 20 cm langar og þykja hnossgæti. Með erfðagreiningu hefur nú verið staðfest að nýi landneminn tilheyrir tegundinni Ensis terranovensis, sem nefnd hefur verið sindraskel, en þeirri tegund hefur nýlega verið lýst eða árið 2012 og hefur hún aðeins fundist við Nýfundnaland til þessa. Flutningur sjávarlífvera af manna völdum út fyrir náttúruleg heimkynni sín og inn á ný svæði verður sífellt algengari. Oftast berast þær áfastar skipskrokkum eða með kjölvatni skipa. Á Líffræðiráðstefnunni sem haldin var 14.-16.október var sagt frá fundi sindraskeljar hér við land, en rannsókn á tegundinni er samvinnuverkefni Náttúruminjasafns Íslands, Hafrannsóknastofnunnar, Anishinabek/Ontario Fisheries Resource Centre, Matís og Náttúrustofu Suðvesturlands. Sterkar líkur eru á því að sindraskelin hafi borist til Íslands með kjölfestuvatni flutningaskipa frá austurströnd Norður Ameríku, mögulega fyrir 5 til 10 árum. Nái framandi tegundir að festa sig í sessi á nýjum slóðum geta þær í sumum tilfellum valdið skaða á lífríkinu sem fyrir er. Vöktun sindraskelja er því mikilvæg. Finni fólk eintök af hnífskeljum er það hvatt til að hafa samband við Náttúrustofu Suðvesturlands, natturustofa@natturustofa.is. Starfsmenn Náttúrustofunnar og Rannsóknaseturs HÍ á Suðurnesjum fóru í gær með nemendur á þriðja ári í líffræði við Háskóla Íslands í sýnatökur á Sundin við Reykjavík. Sjóferðin er hluti af fjölbreyttu og umfangsmiklu vettvangsnámskeiði í vistfræði. Þetta er fimmta árið sem nemendum hefur boðist að fara á sjó með okkur. Fá nemendurnir innsýn í rannsóknarvinnu okkar og fá kost á að læra réttu handtökin. Gerast nemendur í vettvangsnámskeiðinu því þáttakendur í mikilvægri vöktun á stofnbreytingum á hinum nýja landnema grjótkrabba. Nemendur fengu fínasta veður og stóðu sig með mikilli prýði. Við fengum skemmtilega heimsókn til okkar í gær. Ríkistjórnin var í formlegri heimsókn um Suðurnesin og leit við hjá okkur og kynnti sér þá fjölbreyttu rannsókna- og fræðslustarfsemi sem á sér stað á Garðvegi 1. Grein okkar Native vs. non-indigenous macroalgae in Iceland: The state of knowledge er nú komin út í vísindaritinu Regional Studies in Marine Science. Eins og titill greinarinnar gefur vísbendingu um fjallar hún um núverandi vitneskju okkar á innlendum og framandi stórþörungum við Ísland. Nálgast má greinina með því að smella á myndina hér að neðan:  Í nýjasta hefti Marine Ecology Progress Series er afurð samstarfs Náttúrustofunnar í verkefnin Seatrack á fæðuatferli toppskarfa að vetri. Nálgast má greinina með því að smella á myndina hér að neðan:  Ágrip: Tegundir sem verpa á háum breiddargráðu standa frammi fyrir verulegri áskorun um að lifa veturinn af. Slíkar aðstæður eru sérstaklega erfiðar fyrir dægurtegundir eins og sjóflugla, með jafnheitt blóð, sem lifa á sjó. Því er vert að spyrja til hvaða atferlisfræðilegu aðferða slíkar tegundir taka til að hámarka lífslíkur sínar. Í rannsókninni prófuðum við þrjár tilgátur fyrir slíkar tegundir: (1) þær flytjast á lægri breiddargráður til að nýta lengri daglengd (elta sólina), (2) þær nærast á nóttunni eða (3) þær halda sig á góðum fæðulendum til að lágmarka tíma við fæðunám ("veislutilgátan"). Í rannsókninni könnuðum við vetrarfar- og fæðuatferli toppskarfa frá 6 sjófuglabyggðum, allt frá tempraða beltinu norður að heimskautsbaug, með hnattritum sem settir voru út á 11 ára tímabili. Við fundum vísbendingar um sóleltandi, þar sem far suður á bóginn var að meðaltali mest meðal fugla frá hærri breiddargráðum. Þeir toppskarfar sem halda sig á norðlægum breiddargráðum yfir veturinn nýta sér hins vegar hin löngu ljósaskipti til fæðunáms, þ.e. þegar sólar nýtur ekki við og sleppa við að nærast á nóttinni. Á lægri breiddargráðum voru litlar vísbendingar um að einstaklingar stunduðu far suður og þeir virtust fá næga dagsbirtu til að sinna fæðunámi, þeir þurftu því hvorki að nýta sér ljósaskiptin né næturnar til fæðunáms. Engar vísbendingar um að fæðunámstími væri lægstur á hærri breiddargráðum, eins og spáð var í veislutilgátunni. Niðurstöður okkar benda til þess að toppskarfar noti mismunandi aðferðir til fæðunáms til að lifa veturinn af út frá birtutíma yfir útbreiðslusvæði sitt. Rannsókn okkar varpar ljósi á gildi þess í rannsóknum að bera saman gögn úr mörgum sjófuglabyggðum við prófanir á lykiltilgátum til að skýra seiglu stofna sjófuglategunda sem eiga sér stað á stórum landfræðilegum skölum.
|
Náttúrustofa SuðvesturlandsFréttir af daglegri starfsemi stofunnar Archives
January 2022
Categories |
RSS Feed
